Het ver­haal van Vlaan­de­ren

Als hoofdstad van de provincie Oost-Vlaanderen heeft Gent door de eeuwen heen een prominente rol gespeeld in de geschiedenis van Vlaanderen. Ben je benieuwd wat je allemaal kan ontdekken in Gent? Hou dan deze pagina in de gaten want na elke aflevering kan je in Gent op zoek gaan naar restanten van elke tijdsperiode. 

• De prehistorie
• De Romeinse tijd
• De vroege middeleeuwen
• Hoge middeleeuwen en de aanzet van de Guldensporenslag
• De Bourgondiërs
• De Spaanse tijd: Keizer Karel en de opkomst van het calvinisme
• In aanloop naar de onafhankelijkheid
• Industrieel Gent

De oudste artefacten in Gent zijn gevonden in het havengebied en de Blaarmeersen. Vandaag de dag kan je daar geen overblijfselen meer terugvinden. Wil je graag meer te weten komen over deze periode, neem dan zeker een kijkje in de tentoonstellingszaal 'Evolutie/ De Mens' van de Wereld van Kina. Hier krijg je een mooie archeologische collectie artefacten te zien. 

Tijdens de Romeinse verovering van Gallië had men het nog niet over Gent, maar wel over ‘Ganda’. Dat is een Keltisch woord voor samenvloeiing (vandaar de benaming Portus Ganda waar de Leie en de Schelde samenvloeien). Ganda bestond toen enkel uit de droge Blandijnberg en een moerassig dal met waterlopen. De bewoners moesten vaak weerstand bieden tegen overstromingen, maar gebruikten het water ook als verdediging tegen hun aanvallers.

Er zijn weinig overblijfselen van deze periode. In de Wereld van Kina kan je enkele van de vondsten gaan bekijken in de tentoonstellingszaal Evolutie/ De Mens. Maar de Romeinse invloeden zijn tot op vandaag nog zichtbaar in o.a. het wegennet. De allereerste aangelegde verbindingsweg was tussen Gent en Kortrijk. Wil je de streek zelf verkennen? Neem dan de fiets en ontdek al het moois van de Leiestreekroute. 

In de vroege middeleeuwen was er nog geen sprake van Gent, op deze locatie vond je enkel landbouwnederzettingen (m.a.w. boerderijen met loslopend vee). De oudste schriftelijke overlevering over deze periode wordt bewaard in de Boekentoren (en kan je digitaal bekijken). In Vita Sancti Amandi wordt het leven van Amandus beschreven. De stichting van de eerste kloostergemeenschap waar nu de Sint-Pietersabdij gevestigd is, zal mee de verdere groei van de regio bepalen. De oprichting van de Gandakerk (waar nu de Sint-Baafsabdij gevestigd is) versterkt de religieuze invloed...

Vandaag kan je nog tal van middeleeuwse overblijfselen bezoeken in Gent. De Sint-Pietersabdij kan je nog in al haar glorie bewonderen en het is heerlijk vertoeven in de abdijtuin. Een echte oase van rust. Van de Sint-Baafsabdij is slechts een ruïne zichtbaar (helaas dankzij de invallen van de Noormannen en ook de latere afbraak van de abdij onder Karel V). De versterkte burcht aan de Schelde (het Duivelsteen) alsook de omwalde burcht aan de Leie (het Gravensteen) geven een goed beeld van de stedelijke macht en belangrijke positie die Gent meer en meer opeiste in de internationale handel.

Wist je dat? Je in het STAM de hele geschiedenis van Gent kan ontdekken van de vroege middeleeuwen tot de 21ste eeuw? Neem zeker een kijkje!

In de hoge middeleeuwen kende Gent een enorme groei van een kleine nederzetting aan de samenvloeiing van de Leie en Schelde tot één van de grootste steden in West-Europa. Deze evolutie is mede te danken aan de locatie van Gent op de handelsroutes waarbij de wol- en graanhandel de rijkdom van de stad vergroot. De rijke handelaars worden grondeigenaars. Zij laten mooie woningen optrekken, de zogenaamde Stenen, waarvan er nog heel wat zichtbaar zijn vandaag de dag (Steen Borluut, Steen De Spieghel, Ryhovesteen, enz.). Daarnaast worden ook de zogenaamde stapelhuizen gebouwd voor de opslag van o.a. graan (Het Spijker is zo een stapelhuis dat de tand des tijds heeft doorstaan). 

De toenmalige graaf Filips Van de Elzas, Graaf van Vlaanderen, liet een optrek bouwen waarvan de toren hoger zou uitkomen dan deze Stenen, eerder symbolisch, om duidelijk te maken aan de Gentse bevolking wie de grafelijke macht uitoefende. Alzo wordt het Gravensteen gebouwd (in de eeuwen die volgen wordt het Gravensteen verder omgebouwd en krijgt het andere invullingen). 

De welvaart in Gent is in deze periode voornamelijk te danken aan de wolhandel tussen de textielhandelaars en Engeland (wat voor spanningen zorgde met de voornamelijk pro-Franse graaf). Daarbovenop groeide ook binnen de ambachten zelf spanningen door de groeiende kloof tussen de ambachtsmannen en de textielhandelaars. 

Wil je graag meer te weten komen over deze periode in Gent? Ga dan mee op stap met één van de vele gidsen in Gent en laat je meevoeren doorheen de rijke geschiedenis van Gent!

In de loop van de 14de eeuw verplaatste het grafelijk hof zich naar Hof ten Walle, het latere Prinsenhof en krijgt het Gravensteen voornamelijk een juridisch functie.

Tijdens het rijk van de Bourgondiërs krijgen de Lage Landen meer vorm en wordt het rijk beschouwd als één van de meest uitbundige hofhoudingen van Europa. Extravagante buffetten, exotische producten en luxueuze materialen worden geïntroduceerd.

Herbeluister de podcast van De Bourgondiërs van Bart Van Loo of ga mee op culinaire reis doorheen het STAM met de rondleiding Honger naar Gent, of ga zelf culinair aan de slag met de Recepten van Van Eyck.

De artistieke wereld floreert evenzeer door de drang naar uiterlijk vertoon. Rijke Gentse patriciërs zijn in staat om tegen riante vergoedingen de beste kunstenaars in te schakelen. Zo stelt Joos Vijd de toenmalige schilder- kamerheer van Filips De Goede, Jan Van Eyck, aan om een heus retabel te schilderen voor diens kapel in de toenmalige Sint-Janskerk (de huidige Sint-Baafskathedraal). Dit bijzonder werk met één van de meest turbulente historiën staat beter gekend als het Lam Gods.

Ga samen met je kinderen op ontdekking in de voetsporen van de gebroeders Van Eyck aan de hand van de doe- en spelbundel! Plezante opdrachtjes waarbij je kinderen zelf meester- kunstenaar worden. 

Het jaar 1500 luidt niet alleen een nieuwe eeuw in maar eveneens de geboorte van Keizer Karel, zoon van Filips De Schone, in het Prinsenhof. Met deze illustere figuur heeft Gent jarenlang een haat-liefdeverhouding met tal van incidenten. Zo straft Keizer Karel in 1540 het Gentse stadsbestuur na de opstand tegen de oorlogsbelasting door hen publiekelijk om vergiffenis te laten smeken (en vervolgens terecht te stellen). Daarenboven laat hij de Sint-Baafsabdij afbreken en vervangen door een dwangburcht om Gent onder controle te houden (vandaag de dag gekend als het Spanjaardenkasteel).

wist je dat… elk jaar tijdens de Gentse Feesten deze nederlaag wordt herdacht met de Rondgang Keizer Karel en de Stroppendragers? De Gentse Strop is hierbij het symbool voor weerstand tegen tirannie en misplaatste autoriteit.

Het protestantisme, dat zich vanaf 1520 verspreidde, vond in Gent al snel een culturele en intellectuele voedingsbodem. De reformatiebeweging stond lijnrecht tegenover de diepgewortelde katholieke invloed van de voorbije eeuwen. In 1566 brak de befaamde Beeldenstorm uit waarbij ook Gent tal van religieuze kunstwerken verloor. Het Lam Gods, daarentegen, werd in allerijl veilig opgeborgen in de klokkentoren tot de storm was gaan liggen.

De tegenstand werd met harde hand aangepakt door de hertog van Alva, gestuurd door Filips II om de opstandelingen onder controle te houden.

Na de Spaanse Successieoorlog worden de Zuidelijke Nederlanden (het huidige België) in de loop van de 18de en 19de eeuw toegewezen aan meerdere geslachten met territoriale macht in Europa; van de Oostenrijkse Habsburgers, De Franse Republiek tot het Nederlandse Rijk van Willem I van Oranje-Nassau. Deze politieke wijzigingen brengen eveneens vernieuwingen op andere vlakken. Er groeit een rijkere klasse van handelaars die hun aanzien zichtbaar willen maken door het bouwen van de zogenaamde hotels (= stadswoningen). In Gent kan je tal van deze hotels nog bewonderen, zowel van de buitenkant (Hotel Falligan, Hotel De Coninck), de binnenkant (Hotel D’Hane-Steenhuyse, Hotel Clemmen) als erin logeren (Hotel Reylof, B&B The Verhaegen).

Eind 18de eeuw komt het gebied onder Franse Republiek en dient o.a. Gent een oorlogscontributie te betalen. Daarbovenop lieten de Fransen hun oog vallen op tal van kunstwerken in bezit van religieuze instellingen om deze over te brengen naar het toenmalige Musée Central d’Art (het latere Louvre) waaronder ook de centrale panelen van het Lam Gods.

Wist je dat… het MSK al bestond toen er zelfs nog geen sprake was van België? De eerste collectie is samengesteld in 1798 in de Sint-Pieterskerk en pas vanaf 1802 publiekelijk tentoongesteld. Dit jaar blaast het museum 225 kaarsjes uit met een heus feestjaar.

Ondertussen speelde er zich in Gent een waar spionageverhaal af. De technologische innovaties op vlak van de katoenspinnerij in Engeland is ook Lieven Bauwens niet ontgaan. Hij slaagde erin om de onderdelen van de Mule Jenny te smokkelen naar Gent en zo de industriële revolutie voet aan wal te brengen... 

Eind 19de eeuw groeide Gent uit tot een overbevolkte industriestad met 1.500 textielfabrieken en 120.000 bewoners. De stad was destijds bezaaid met beluiken en fabrieken. De leef-en werkomstandigheden van de arbeiders waren schrijnend. Het Industriemuseum, gevestigd in een oude katoenspinnerij, neemt je mee naar dat fabrieksleven. In de tijdelijke tentoonstelling BURN kom je bovendien meer te weten over veiligheid en welzijn op de werkvloer tussen 1800 en nu.

Wil je graag zelf op verkenning door de stad naar het industrieel verleden van Gent? Volg dan de wandeling Sporen van Industrieel Gent en ontdek de erfgoedparels en restanten van de beluiken. Ben je met de fiets? Dan kan je met de fietsroute Kathedralen van de Industrie 17km fietsen langsheen de Gentse textielfabrieken van weleer.